Ἡ πρότασις «τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον δός ἡμῖν σήμερον» ἔχει προκαλέσει «πονοκέφαλον». Τί τελικῶς εἶναι, κοινός ἄρτος, ἤ Σῶμα Χριστοῦ;

on Παρασκευή, 20 Σεπτεμβρίου 2019. Posted in Ἑρμηνευτικά

Λέγομεν πονοκέφαλον, διότι μεγάλοι ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως ὁ μέγας Βασίλειος, ὁ ἅγιος Ἰωάν. ὁ Χρυσόστομος, κ.ἄ, ἑρμηνεύοντες «τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον», δίδουν τήν δοθεῖσαν ἑρμηνείαν ὑπό τῶν καθηγητῶν θεολόγων τῆς Κ.Δ. «Δῶσε μας σήμερα τόν ἄρτον τόν καθημερινόν καί ἀπαραίτητον διά τήν συντήρησίν μας», ἐνῶ ἄλλοι, ἐξ᾿ ἴσου μεγάλοι ἅγιοι Πατέρες, μέγας Ἀθανάσιος Ἀλεξανδρείας καί Μάξιμος ὁ ὁμολογητής, δίδουν τελείως διαφορετικήν ἑρμηνείαν, δηλαδή Σῶμα Χριστοῦ.
Ἅγιος Ἀθανάσιος:«Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον. Ἐδίδαξε γὰρ ἡμᾶς ἐν τῇ εὐχῇ ἐν τῷ νῦν αἰῶνι αἰτεῖν τὸν ἐπιούσιον ἄρτον, τουτέστι τὸν μέλλοντα, οὗ ἀπαρχὴν ἔχομεν ἐν τῇ νῦν ζωῇ, τῆς σαρκὸς τοῦ Κυρίου μεταλαμβάνοντες, καθὼς αὐτὸς εἶπεν· Ὁ ἄρτος δὲ, ὃν ἐγὼ δώσω, ἡ σάρξ μου ἐστὶν ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς. Πνεῦμα γὰρ ζωοποιοῦν ἡ σάρξ ἐστι τοῦ Κυρίου, διότι ἐκ Πνεύματος τοῦ ζωοποιοῦ συνελήφθη. Τὸ γὰρ γεγεννημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος Πνεῦμά ἐστι»(ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝΣΑΡΚΟΥ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΛΟΓΟΥ, ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΑΡΕΙΑΝΩΝ)
Ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής:«Τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον δός ἡμῖν σήμερον.Τοῦτον γάρ οἶμαι δηλοῦσθαι τόν αἰῶνα διά τοῦ σήμερον· ὡς εἴ τις ἐπί τό σαφέστερον ἐκλαβών, εἴποι, τόν τόπον τῆς προσευχῆς. Τόν ἄρτον ἡμῶν, ὅν καταρχάς ἐπ᾿ ἀθανασίᾳ τῆς φύσεως ἡτοίμασας, δός ἡμῖν σήμερον, κατά τήν παροῦσαν ζωήν οὖσιν τῆς θνητότητος· ἵνα νικήσῃ τόν θάνατον τῆς ἁμαρτίας, ἡ τροφή τοῦ ἄρτου τῆς ζωῆς καί τῆς ἐπιγνώσεως.» (Ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής, ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΥΧΗΝ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡ ΗΜΩΝ).
Ἐρευνῶντες τήν ἔννοιαν τῆς λέξεως «ἐπιούσιος» εἰς τούς γλωσσολόγους καί φιλολόγους, διαπιστώσαμε πρόβλημα, ἄλλοι ἀπέδωσαν τήν προέλευσίν της«ἐκ τοῦ ρήματος «ἔπειμι» ἡ μετοχή τῆς ὁποίας εἶναι ἡ ἐπ᾿ ἰοῦσα. Καί ἐξ αὐτῆς ὁ ἐπιούσιος ἄρτος =ὁ ἄρτος τῆς ἡμέρας»(Βλ. Λεξικόν Σταματάκου).

Ἄλλοι δέ εἶπαν ὅτι προέρχεται ἀπό τήν ἀρχαία λέξιν «οὖσαν=ἡμέραν» <καί ἐξ αὐτῆς «ὁ ἐπιούσιος», ὅπου σημαίνει τόν καθημερινόν ἄρτον τόν αὐτάρκην. ( Μπαμπινιώτης).
Ἐρωτῶμεν, διατί διαφοροποιοῦνται οἱ ἀνωτέρω ἅγιοι ἀλλά καί οἱ γλωσσολόγοι; Ἤ οἱ πρῶτοι ἅγιοι ἀληθεύουν, ἤ οἱ δεύτεροι;
Οἱ ἀναγνῶσται ἄν θέλουν μποροῦν νά τοποθετηθοῦν μέ ποίους ἀπό τούς ἀνωτέρω ἁγίους συμφωνοῦν.
.
Ἐξ αἰτίας τοῦ προβληματισμοῦ τῶν ἀνωτέρω, περί τῆς προελεύσεως τῆς λέξεως «ἐπιούσιος» ἀναζητήσαμεν διαφορετικήν ἑρμηνείαν καί τήν ὁποίαν παραθέτομεν κατωτέρω.
Ἐπειδή αἰτία αὐτῆς τῆς προσευχῆς ὑπῆρξε ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ καί ἡ ὁποία μεταξύ τῶν ἄλλων μᾶς ἀναφέρει νά μήν ὁμοιάσωμεν μέ τούς ἐθνικούς-τούς εἰδωλολάτρας:
«Προσευχόμενοι δὲ μὴ βαττολογήσητε ὥσπερ οἱ ἐθνικοί· δοκοῦσι γὰρ ὅτι ἐν τῇ πολυλογίᾳ αὐτῶν εἰσακουσθήσονται. μὴ οὖν ὁμοιωθῆτε αὐτοῖς· οἶδε γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὧν χρείαν ἔχετε πρὸ τοῦ ὑμᾶς αἰτῆσαι αὐτόν. οὕτως οὖν προσεύχεσθε ὑμεῖς· Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς· ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου· ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον·»(Ματθ. ΣΤ΄, 7-11).
Καί σκεπτόμενοι τήν συνέχειαν αὐτῆς τῆς διδασκαλίας:
«Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε· οὐχὶ ἡ ψυχὴ πλεῖόν ἐστι τῆς τροφῆς καὶ τὸ σῶμα τοῦ ἐνδύματος; ἐμβλέψατε εἰς τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδὲ θερίζουσιν οὐδὲ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά·»(Ματθ. στ΄25-26), βλέπομεν ὅτι μᾶς ἀπομακρύνει ὁ Χριστός ἀπό τήν δοθεῖσαν ἑρμηνείαν τῶν καθηγητῶν θεολόγων, δηλαδή νά ζητῶμεν ὑλικά ἀγαθά. Μέ τά λεγόμενά Του λοιπόν ὁ Χριστός φάσκει καί ἀντιφάσκει; Ὄχι βέβαια, εἶναι ἀνάρμοστον νά τό εἴπωμεν διά τόν Κύριον.
Προσπαθήσαμεν λοιπόν νά εὕρωμεν ἄλλην ἑρμηνείαν ἐκτός τῶν ἀνωτέρω καί τήν ὁποίαν παραθέτομεν ὄχι διά νά λάβωμεν ἔγκρισιν ὀρθότητος, οὔτε διότι θέλομεν νά φανερώσωμεν ὅτι εἴμεθα περισσότερον φωτισμένοι τῶν ἀνωτέρω ἁγίων. Ἀλλά ἐφόσον βλέπομεν πώς διαφωνοῦν καί οἱ ἅγιοι μεταξύ των, θά πρέπει νά ἀποφασίσωμεν ποῦ νά τοποθετηθῶμεν μέ τούς πρώτους, ἤ μέ τούς δευτέρους ἁγίους καί διατί;
Λέγομεν λοιπόν ὅτι συμφωνοῦμεν μέ τούς δευτέρους, διότι πλησιάζει περισσότερον ἡ ἑρμηνείαν των μέ τήν διδαχήν τῆς Ἐκκλησία μας. Καί ἐξηγούμεθα. Εἰς τήν θ. Λειτουργίαν, ὁ ἱερεύς λέγει πρός τόν Θεόν Πατέρα τά ἑξῆς βαρυσήμαντα λόγια: «καί ποίησον τόν μέν Ἄρτον τοῦτον τίμιον σῶμα τοῦ Χριστοῦ Σου» προκειμένου νά γίνη ἡ μετουσίωσις, ἡ μεταβολή τοῦ κοινοῦ ἄρτου εἰς Σῶμα Χριστοῦ.
Συνεπῶς καί ὁ Χριστός αὐτό μᾶς λέγει νά παρακαλέσωμεν, νά μᾶς δώση ὁ οὐράνιος Πατήρ τόν ἄρτον τόν ἐπί τῆς οὐσίας τοῦ Υἱοῦ Του,τόν ὁποῖον ὀνομάζει ἐπιούσιον, (ὅπως καί ἐκ τοῦ «ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ζῶν ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς» (Ἰω.στ.΄51) ἀπορρέει ὁ ἐπουράνιος ἄρτος), καί εἶναι ἀναγκαῖος διά τήν σωτηρίαν μας «ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον, καὶ ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ»(Ἰω. ΣΤ΄, 54) καί πρέπει νά τόν ζητῶμεν νά μᾶς τόν δίδη καθημερινῶς ὡς τοῦτο συμβαίνει νά γίνεται εἰς κάθε ἡμερήσιαν θ. Λειτουργίαν. Πρέπει δέ νά εἴπωμεν ἀκόμη, ὅτι ὁ Χριστός ἀπέφυγε νά εἴπη τόν ἄρτον μέ οὐσία, διά νά μήν φανερώση εἰς ἡμᾶς μεῖξιν τοῦ ἄρτου μέ τήν οὐσίαν Του, ἀλλ᾿ οὔτε ὅτι μεταλαμβάνομεν ὁμοῦ μετά τοῦ ἄρτου καί τήν θ. οὐσίαν Του.
(σ.σ. ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι οὐσία-καί ὄχι ἔχει οὐσία- ἄπειρος καί πανταχοῦ παρών, ἑπομένως ἡ ἕνωσις τῆς οὐσίας τοῦ Υἱοῦ μεταβάλλει τόν ἄρτον εἰς σάρκα Χριστοῦ, παραμένοντας πάλιν ὑπό τήν μορφήν ἄρτου πρός βρῶσιν ἡμῶν).
Ἐκ τῶν ἀνωτέρω ἁγίων καί ἀπό τήν νομοθεσίαν τῆς Ἐκκλησίας μας ἀπορρέει ὅτι, δέν ἐμποδίζεται ὁ κάθε χριστιανός ὁ ὁποῖος τηρεῖ τάς ἐντολάς τοῦ Χριστοῦ νά μεταλαμβάνη, ἐάν εἶναι δυνατόν καθημερινῶς, τοῦτο φαίνεται ὅτι ἐποίουν οἱ πρῶτοι χριστιανοί, «ἦσαν δὲ προσκαρτεροῦντες τῇ διδαχῇ τῶν ἀποστόλων καὶ τῇ κοινωνίᾳ καὶ τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου καὶ ταῖς προσευχαῖς»(Πραξ. Ἀποστ. Β΄, 42).
Ἐν ἀντιθέσει διά ὡρισμένους Ἁγιορείτας ζηλωτάς πατέρας, τοῦ ὑποχρεωτικοῦ τριημέρου νηστείας ἀπό ἔλαιον ἀκόμη καί τοῦ Σαββάτου, προκειμένου νά κοινωνήσουν τήν Κυριακήν, εἶναι σκάναδαλον ἡ ἑρμηνεία αὐτή. Οἱ δαίμονες χρησιμοποιοῦν πολλάς τέχνας διά νά διώξουν τόν κόσμον ἀπό τήν σωτηρίαν, μίαν ἐξ αὐτῶν εἶναι καί περισσή εὐλάβεια, ἡ ἔξω τοῦ ὁρισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας.
Kάλυμνος 19/9/2019
+ Ὁ Δωδεκανήσου Καλλίνικος